شاهرخ و سوک مادر

با اشک خواندم. درد کشیدم و خواندم. ایستادم و خواندم. بیدار ماندم و خواندم. نفهمیدم که تلفن زنگ زد. نخواستم بدانم. نفهیمدم که چگونه گذشت. چنان پرشد هوای سینه از مهر، از مهری که در صفحه به صفحه و سطر به سطر کتاب درج بود که ياد خویش گم شد از ضمیرم.
در صدائی کرد و چند نامه و بسته به داخل خانه افتاد. گشودمشان. در آن ميان کتابی بود که دکتر حسن کامشاد فراهم آورده است با نام "سوک مادر" شاهرخ مسکوب. گشودم هنوز پستچی در راهرو بود که چشمم به تصویر مهربان مادر شاهرخ افتاد، پس دیگرش از دست ننهادم تا تمام شد آن 125 صفحه. و تمام پر شدم از احساس مهربانی. مهری که شاهرخ به مادر می ورزید و با آن نثر فاخر آن را بیان می کرد، و مهری که حسن کامشاد به دوست از بچگی اش ورزیده و کتابی چنین آراسته است. پس آی آدم ها، معدوم نشد مروت و وفای به عهد.

شاهرخ مسکوب که نوشتن [چنان که خود نوشته در خواب و خاموشی] برایش یک جور عبادت بود. و احیتاج به حضور قلب داشت، مادرش را مثل همه فرهیختگان می پرستید. در کارنامه ناتمام نوشته "مادرم ... بیش از هرکس در من اثر کرده بود، در ساخت اخلاق یا روحیه ام... او بدون اين که خودش بداند يا اصلا به اين فکرها بیفتد شالوده هویت من بود"

شاهرخ جای دیگر در یادداشتی در هجدم خرداد 1343 همان سال که مادرش مرد نوشت "من در تن مادرم زندگی کردم و اکنون او در اندیشه من زندگی می کند. من باید بمانم تا او بتواند زندگی کند. تا روزی که نوبت من نیز فرارسد به نیروی تمام و با جان سختی می مانم. امانت او به من سپرده شده است. دیگر بر زمین نیستم، خود زمینم و به یاری آن دانه ای که مرگ در من پنهانش کرده است باید بکوشم تا بارور باشم"

و مرگ را، مرگ را که سرانجام آدمی است و در 1384 سرراه شاهرخ نشست، او خود چنین نوشته است "آدم نمی تواند از همان اول چنین مرگ هائی را باور کند، مرگ عزیزترین کسان را. تنها راهی که می ماند نپذیرفتن و نفی واقعیت است، از پس حقیقی که از این واقعیت سرچشمه می گیرد ناگوار است و غیرانسانی".

سی سال بعد شاهرخ مسکوب پیر شده بود اما مرگ مادر باور نداشت. رفیقش نوشته است که وقتی در زمستان 75 شاهرخ از سرطانی که در خونش خانه کرده بود با خبر شد، سه نگرانی داشت. اول آن که می گفت " انگار با تنم بیگانه شده ام" و دیگر نگران غزاله دخترش بود و سوم دلواپس کارهای هنوز منتشر نشده: ادای دین به مادرم، فردوسی و مرتضی کیوان.

کتاب مرتضی کیوان را بود و دید که در سال 1382 منتشر شد. کامشاد نوشته "بدرودش با فردوسی و شاهنامه را با خون دل نگاشت و مجال بازخوانی و غلط گیری اش را نیافت. چنان که ارمغان مور، جستاری در شاهنامه" چندماهی بعد از مرگش منتشر شد." و اين مانده بود به گردن دوستش .

تا بدانی که چرا ماندم و خواندم و چرا گریستم و خواندم، این بخش از مقدمه کتاب را می آورم.

"شاهرخ پس از زندان و شکنجه، هنگام نوشتن دستش می لرزید. در همان سال های اوليه در 1339 در نامه ای به دوستی شوخی جدی می نویسد: این دست های صاحب مرده هم می لرزد و در نتیجه نوشته ام عین خط میر شده است.

لرزش دست به مرور شدیدتر شد، به طور که در سال های اخر دیگر توان نوشتن نداشت و کارهایش را با ماشین تحریر یا کامپیوتر دو انگشتی روی کاغد می آورد. علایم این لرزش طبعا در یادداشت هایش هم می اید و گاه خواندن "خط میر" دشوار می شود. کوشیده ام آن چه درباره مادرش در نوشته هایش یافت می شد بی کم و کاست در این جا بیاورم. امیدوارم که از من نرنجد"

پس، آسان شد کارم. برایتان گفتم که کتاب "سوک مادر" نوشته های شاهرخ مسکوب زنده یادست درباره مادرش خانم عصمت مسکوب، و این مادر فرزند غلامحسین خان و ماه سلطان خانم زرکوب.

ممنونم از آقای کامشاد که رفاقت را تمام کرد با شاهرخ. ممنون هم از نشر نی که چنین کتابی پیراست در این عرصات، با کاغذ مناسب و با چاپ خوب. و برایم این همه نشانه مهرست و مهربانی و وفا که مستدام باد.

و چون در میان پرده ای از اشک می نویسم، گفته باشم که شاهرخ مسکوب هزاران هنر داشت که من که مسعود بهنود باشم یکی ندارم اما در یک جا شبیه من بود. من نیز مانند او، مادر بزرگ، "ماهی جونم" بود.

واه که چقدر دلم برایت تنگ است.