اخلاق حکومت و اخلاق جامعه

در پاسخ مجله شهروند امروز این هفته درباب نسبت میان اخلاقیت حکومت و جامعه نوشتم:

کودک که بودیم وقت بازی شاه و وزیر، چندان که یکی مان مقرر می شد تا شاه شود و بقیه فرمانبردار وی باشند، اخلاقش عوض می شد، نه فقط آن پارچه را به عنوان شنل به دوش می افکند و دست به کمر می زد و لحن کلامش عوض می شد، بلکه نگاهی از بالا به دیگران می انداخت و فرمان های عجب می داد. هیچ گاه نشد یکی مان شاه شود و بگوید مثلا وزیر یک شعر بخواند، یا جامی آب بیاورد اما تا بخواهی فرمان های عجب بود. این آن را کول کند و دور حوض بگردانند... حسن را برهنه کنند و به کوچه بیندازند... فلانی برود پشت بام و ادای کبوتربازها را در آورد...

این به گمانم الگوی حکومت در جوامع غیرمردم سالار جهان است که اگر ثروتی هم داشته باشند می توان گفت حاکمانشان شبیه شاه بازی ما یا برندگان بلیت های بخت آزمائی می شوند و هوس می کنند به همه خیرات و مبرات کنند و جهان را از گرسنگی و بیماری و فقر نجات دهند. خیال های مضحک به سرشان می زند که بزودی بطلانش آشکار می شود. چنین است که در پایان کار مثل قذافی و صدام و حسنی مبارک دچار افسردگی و پشیمانی می شوند.

در جوامع مردم سالار، حاکم، نخست وزیر یا رییس جمهور نه به حکم قرعه و شانس بلکه بعد از عبور از راهروهای مراکز آموزشی، نهادهای اجتماعی و احزاب برگزیده می شوند و بر اساس نمراتی که در این عبور می گیرند. چنین است که وقت حکومت می دانند با چه محدودیت ها روبرو هستند، می دانند که نخواهند توانست کسی را به بهشت ببرند چه رسد به میلیون ها مردم و چه رسد به جهانیان. چنین است که رویاهایشان تغییر نمی کند و اخلاقشان نیز.
چنین است که در جوامع مردم سالار، اخلاق و زندگی حاکم و مردم چندان متفاوت نیست که مثلا در لیبی تا پریروز بود و در سعودی هم الان هست.

پس پاسخم این است که: حکام چرخشی در جاهائی از دنیا که انتخابات آزاد هست، در اخلاق تفاوتی با مردم ندارند، گیرم مسئولیت هایشان متفاوت است و ناگزیرند تصمیم های نوع دیگری بگیرند. اگر تفاوتی هم باشد مردم چون به این حکام اعتماد دارند تفاوتشان را اخلاقی نمی بینند.